یکی از پر فضیلت ترین ماههای اسلامی ماه رمضان است . خداوند در قرآن می فرماید:« شهْرُ رَمَضانَ الَّذِى أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَ بَیِّنَت مِّنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ فَمَن شهِدَ مِنکُمُ الشهْرَ فَلْیَصمْهُ وَ مَن کانَ مَرِیضاً أَوْ عَلى سفَر فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّام أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِکمُ الْیُسرَ وَ لا یُرِیدُ بِکمُ الْعُسرَ وَ لِتُکمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُکبرُوا اللَّهَ عَلى مَا هَدَاکُمْ وَ لَعَلَّکمْ تَشکُرُونَ(بقره ، 185) : ( آن چند روز معدود ) ماه رمضان است که قرآن براى راهنمائى مردم و نشانه هاى هدایت و فرق میان حق و باطل در آن نازل شده ، پس آنکس که در ماه رمضان در حضر باشد روزه بدارد ، و آنکس که بیمار یا در سفر باشد روزهاى دیگرى را بجاى آن روزه بگیرد ، خداوند راحتى شما را مى خواهد نه زحمت ، هدف این است که این روزها را تکمیل کنید ، و خدا را بر اینکه شما را هدایت کرده بزرگ بشمرید و شاید شکرگذارى کنید .

اینکه ماه رمضان براى روزه گرفتن انتخاب شده بخاطر این است که این ماه بر سایر ماهها برترى دارد ، در آیه مورد بحث نکته برترى آن چنین بیان شده که قرآن کتاب هدایت و راهنماى بشر که فرقان است یعنى با دستورات و قوانین خود روشهاى صحیح را از ناصحیح جدا کرده و سعادت انسانها را تضمین نموده است در این ماه نازل گردیده ، و در روایات اسلامى نیز چنین آمده است که همه کتابهاى بزرگ آسمانى تورات ، انجیل ، زبور ، صحف ، و قرآن همه در این ماه نازل شده اند .امام صادق (علیه السلام) مى فرماید : تورات در ششم ماه مبارک رمضان و انجیل در دوازدهم و زبور در هیجدهم و قرآن مجید در شب قدر نازل گردیده است .به این ترتیب ماه رمضان همواره ماه نزول کتابهاى بزرگ آسمانى و ماه تعلیم و تربیت بوده است چرا که تربیت و پرورش بدون تعلیم و آموزش صحیح ممکن نیست ، برنامه تربیتى روزه نیز باید با آگاهى هر چه بیشتر و عمیقتر از تعلیمات آسمانى هماهنگ گردد ، تا جسم و جان آدمى را از آلودگى گناه شستشو دهد .

در آخرین جمعه ماه شعبان پیامبر اسلام (ص) براى آماده ساختن یاران خود جهت استقبال از ماه مبارک رمضان خطبه اى خواند و اهمیت این ماه را چنین گوشزد نمود : اى مردم ! ماه خدا با برکت ، آمرزش و رحمت به سوى شما رو مى آورد .این ماه برترین ماهها است .روزهاى آن برتر از روزهاى دیگر ، و شبهاى آن بهترین شبها است ، لحظات و ساعات این ماه بهترین ساعات است . ماهى است که به میهمانى خدا دعوت شده اید و از کسانى که مورد اکرام خدا هستند مى باشید . نفسهاى شما همچون تسبیح ، خوابتان چون عبادت ، اعمالتان مقبول ، و دعایتان مستجاب است .بنا براین با نیتهاى خالص و دلهاى پاک از خداوند بخواهید تا شما را در روزه داشتن و تلاوت قرآن در این ماه توفیق دهد ، چرا که بدبخت کسى است که از آمرزش الهى در این ماه بزرگ محروم گردد .با گرسنگى و تشنگى خویش در این ماه به یاد گرسنگى و تشنگى رستاخیز باشید ، بر فقراء و بینوایان بخشش کنید ، پیران خویش را گرامى دارید ، به خردسالان رحمت آورید ، پیوند خویشاوندى را محکم سازید . زبانهایتان را از گناه باز دارید ، چشمان خویش را از آنچه نگاه کردنش حلال نیست بپوشانید ، گوشهاى خویش را از آنچه شنیدنش حرام است فرا گیرید بر یتیمان مردم شفقت و محبت کنید ، تا با یتیمان شما چنین کنند ...

پیغمبر اکرم در مورد اهمیت ماه مبارک رمضان می فرماید : « دعیتم فیه الی ضیافه الله » (خطبه شعبانیه ). شما در این ماه به مهمانی خدا خوانده شده اید ، در این ماه ، خدا میزبان است و شما میهمان . پس به این مقیاس بفهمید چقدر درهای رحمت الهی در این ماه باز است ! چون می دانید در رابطه میزبان و مهمان ، این میزبان است که شأن مهمان را گرامی می دارد . هر کس وقتی مهمان یک آدم کریم شد ، به دلیل اینکه مهمان است او وی را گرامی می دارد .فقط کوشش کنید که لااقل بتوانید به صورت یک مهمان بر سر سفره این میزبان وارد بشوید . اوج معنویت ماه مبارک رمضان شبهای قدر است که نزدیک است . ما باید در طول این بیست روز لااقل کاری کرده باشیم که در این ایام و لیالی قدر نوزدهم ، بیست و یکم و بیست و سوم بتوانیم به صورت یک مهمان بر سر سفره این میزبان وارد شویم . 

این روزه گرفتن ها ، این به خیال خودمان زنجیر بر نفس اماره زدنها ، با طبیعت مبارزه کردنها ، روحانیت را غلبه دادن بر طبیعت ، ذکر زیاد کردن خدا ، دعای زیاد خواندن ، تلاوت قرآن زیاد کردن ، در یاد خدا زیاد بودن ، این ها همه آمادگی است برای اینکه در این شبهای احیاء بتوانیم مانند یک مهمان بر سر سفره رحمت خالق خودمان وارد بشویم ، توبه بکنیم ، انابه بکنیم ، استغفار بکنیم ، از خدای متعال رحمت بخواهیم ، سعادت بخواهیم برای خودمان ، برای برادران مؤمن خودمان ، برای جامعه اسلامی خودمان ، اصلاح نفس خودمان را بخواهیم . عبادت اصلا برای نورانیت است .

ما عبادت می کنیم برای اینکه به وسیله عبادت و به یاد خدا بودن و غیر خدا را فراموش کردن از این ظلمتها ، از این کدورتها ، از این تیرگیها بیرون بیاییم و قلب ما به نور الهی منور بشود . احادیث فراوانی از رسول الله صلی الله علیه و سلم درباره فضیلت این ماه بیان شده است از جمله : « عن أبی هریرة: أن رسول الله صلى الله علیه وسلم قال: من قام رمضان، إیمانا واحتسابا، غفر له ما تقدم من ذنبه . ( صحیح بخاری : باب: تطوع قیام رمضان من الإیمان )» :از ابی هریره روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند : هر کس ماه رمضان را از روی ایمان و مخلصانه برخیزد گناهانی را که انجام داده است بخشیده خواهند شد . منظور از قیام رمضان ، عباداتی است که یک مومن در شبهای رمضان انجام می دهد از نماز و تلاوت و غیره و منظور از غفران ذنوب نیز احتمالا گناهان صغیره است والله اعلم . در هر صورت این یکی از فضایل رمضان است که در آن فرصتی به انسانها داده می شود تا بر اعمال صالح خود بیفزایند و با اعمال خود در این ماه مغفرت الله را هدیه گیرند برای گناهانی که در مدت یک سال از رمضان گذشته تا رمضان دیگر مرتکب شده اند .